Osmanlı imparatorluğunun son dönemlerinde uyguladığı politikalardan biride farklı inançtan insanları bir arada yaşamaya zorlama ve böylelikle de kaynaşmalarını sağlamaya ve kontrol altında tutmaya çalışma olmuştur. İzlenilen bu yolun yararı olmuş mudur bilinmez ama köyümüz Külah’ında bu uygulamadan payına düşeni aldığı bir gerçek. Annem Nazik COŞKUN’dan duyduğum kadarıyla köyümüze de yöremizde muhacir tabir edilen insanlardan yaklaşık yedi aile yerleştirilmiş fakat uyum sağlayamadıkları için köyde barınamamışlar ve başka yerlere göç etmişler.
Keşki şimdiki gibi düşünebilseydikte büyüklerimizden duyduklarımızı yazılı yada işitsel, görsel kaydedebilseydik. Böylelikle yöremizin toplumsal tarihini bilmemiz ve bu tarihi daha da ayrıntılı olarak bizden sonraki kuşaklara aktarmamızda büyük katkımız olurdu.
Annemin anlattıklarından aklımda kalanları birkaç cümleyle de olsa sizlerlerle paylaşmak yararlı ve beklide bu konuya ilgi duyan gençlerimize girişimde bulunmaları için örnek olacaktır.
Çevremizdeki köylerden Velet Köy, Manişar, İsahacı gibi köylere olduğu gibi bizim köyümüze de Rusların doğu bölgelerimizdeki işgalinden ve bu işgalden cesaret alarak gerçek niyetlerini ortaya koyan Ermenilerden kaçan muhacirler yerleştirilmiş. Köyümüze de yerleştirilen bu ailelerin gelenek görenekleri köylümüzden farklılık göstermekte örneğin ekmeklerini yaptıkları tandır duvarlarına yapıştırarak pişirmekte, ölülerini gömerken ölenin sevdiği bir eşyayla gömme, ölümden sonra mezarı çevresinde kırk gün halay çeker gibi dua etme gibi farklılıklar göstermekteymiş.
Annem Nazik COŞKUN’un anlattığına göre bu ailelerden biri Saligo adında bir kızlarının ölmesi üzerine Külah’ın Yüzüne gömmüşler ailenin köyden gitmesi üzerine mezar kaybolmuş. Ancak 1940’lı yıllarda genç yaşta ölen ŞabanHARMANCI’nın karısı Arzu HARMANCI’ya mezar kazılması sırasında kazılan mezar yerinin başında poşu ile gömülen Saligo’ya ait olduğu anlaşılmış ve onun arkasından yakılan şu türkü yeniden hatırlanmıştır;
“Istarda kücü kaldı, ip attım ucu kaldı
Kör olası Uruslar gurbette bacı kaldı”
Köyümüzün geçmişi ile ilgili küçük bir bilgiyi siznle paylaşmak istedim umarım devamı gelir. Okuyan herkese saygı ve sevgilerimle. Galip COŞKUN